De RIVM heeft het veel te hoge cijfer voor de klimaat-voetafdruk van lamsvlees ingetrokken naar aanleiding van uitgebreid artikel in Het Schaap. Saskia Duives van LTO heeft Blonk Consultants en Milieu Centraal uitleg gevraagd en wil samenwerken voor een eerlijkere berekening van de CO2-voetafdruk
Tekst: Diederik Sleurink. Foto: Henk Riswick
Van alle voedingsmiddelen in de supermarkt kreeg lamsvlees geheel onterecht de hoogste score voor CO2-emissie per kilo product. Via websites als die van Milieu Centraal en het Voedingscentrum krijgen consumenten voorgehouden dat een runderlap met 34 kilo CO2-uitstoot per kilo vlees al vijf keer zo slecht uitpakt voor het klimaat als een vegaburger met kaas of kipfilet en dat een lamsbout daar nog weer ver boven uitsteekt met 51 kilo CO2-uitstoot. Zo heeft lamsvlees verbazend genoeg het predicaat het allerslechtst van alle voedingsmiddelen te zijn voor het klimaat.
Cijfers lamsvlees onjuist
Naar aanleiding van onze vragen over de totstandkoming van die cijfers kwam ook Jasper Scholten van Blonk Consultants tot de slotsom dat ze te hoog zijn vastgesteld in de zogenoemde ‘life cycle-assesment’ die het bureau in 2015 maakte in opdracht van het RIVM. Het RIVM publiceert die cijfers in een databank over duurzaam voedsel. Onderzoekers die zich bezighouden met klimaatvraagstukken gebruiken deze cijfers, alsook journalisten en instellingen die erover voorlichting geven. Het belang van correcte cijfers neemt nog toe, omdat supermarkten in de nabije toekomst een ecoscore willen vermelden op alle etiketten en de klimaatdoelstellingen van de Europese Unie en ook van Nederland zijn aangescherpt.
Drie fouten berekening bij lamsvlees
Samengevat zijn er drie problemen met de voor lamsvlees berekende voetafdruk voor het klimaat. Het eerste probleem: de CO2-uitstoot wordt helemaal aan vlees en wol toegerekend, terwijl er nóg een belangrijk (bij)product is van de schapenhouderij en dat is onderhoud van natuur en landschap. Een deel van de CO2-uitstoot valt toe te rekenen aan het leveren van deze diensten en hoort dus niet aan het vlees te ‘hangen’.
Het tweede probleem is dat al het grondgebruik door schapen is meegerekend als intensief grasland, waarop net zoveel mest en kunstmest wordt gebruikt als in de melkveehouderij.
Het derde probleem is dat er geen rekening mee gehouden is dat de meeste schapenhouders in de winter drie tot vier maanden het overtollige gras van melkveehouders benutten. De CO2-emissie die samenhangt met de productie van dit gras telt zowel bij de melkveehouder als bij de schapenhouder mee en dat is een dubbeltelling.
Scholten onderkende in ons artikel in december 2020 dat er dus alle reden is om opnieuw naar de klimaat-voetafdruk van lamsvlees te kijken, maar verwees ook naar het RIVM, die met zijn afdeling Duurzaam Voedsel opdrachtgever is voor de berekeningen.
‘Onterecht stempel lamsvlees’
Onze vraag bij het RIVM om een reactie heeft geleid tot intern overleg van specialisten. Het RIVM laat vervolgens op 20 januari in een e-mail weten dat ze samen met Blonk Consultants de berekening voor lamsvlees opnieuw willen bekijken. “Tot die update er is, hebben we besloten om het CO2-cijfer voor lamsvlees uit de tabel te halen. We zullen ook laten weten aan de verschillende organisaties die de data voor lamsvlees publiceren dat deze opnieuw berekend zullen worden”, schrijft woordvoerder Ronald Kooren. Dat is dus winst: het omstreden cijfer over de CO2-voetafdruk van lamsvlees is van tafel en er kan worden gewerkt aan een verbeterde benadering.
Voorzitter Saskia Duives van de vakgroep Schapenhouderij van LTO is blij met de bevindingen in het artikel. “Dit kunnen we goed gebruiken. Bij het opzetten van promotie voor lamsvlees en wol krijgen we nogal eens te horen: ‘dat is het meest vervuilende’. Dat stempel is gewoon onterecht en daar moeten we van af. Er is nu een goede aanleiding om met Scholten van Blonk Consultants en met mensen van Milieu Centraal om tafel te gaan. We willen naar een eerlijk cijfer voor de Nederlandse schapenhouderij, dus niet zo’n cijfer dat ook nog vermengd is met import van Australisch, Nieuw-Zeelands en Iers vlees.”
Betere gegevens beschikbaar
Waar Duives op hoopt, is dat de voetafdruk van de Nederlandse schapenhouderij gunstig afsteekt tegen die van importvlees, als rekening wordt gehouden met het veel extensievere grondgebruik en de bijdrage aan natuur- en landschapsbeheer. Ze stuurt aan op een project met het RIVM als opdrachtgever en waarin diverse instellingen zoals Blonk, Milieu Centraal, Wageningen UR en eventueel het Centraal Bureau voor de Statistiek samenwerken met inbreng van LTO.
Het kan haast niet anders dan dat er bij herberekening een lager cijfer uit de bus rolt voor lamsvlees. Correctie voor het landgebruik van intensief naar extensief geteeld of natuurgras en tevens voor de dubbeltelling met melkveehouderij betekent een lagere CO2-emissie.
Scholten gaf in ons artikel aan dat zijn bureau het bij de eerdere berekeningen moest doen met data die weinig inzicht geven in het landgebruik van de schapenhouderij. Maar volgens een woordvoerder van het CBS is die informatie beschikbaar. “Met de gegevens uit de Gecombineerde opgave kunnen wij van elk schapenbedrijf zien hoeveel grasland die gebruiken, of ze natuurgraslanden hebben en of ze op eigen percelen aan natuurbeheer doen en of er nog andere dieren op het bedrijf zijn”, zegt woordvoerder Cor Pierik. “Het is geen kwestie van een druk op de knop, maar wij kunnen wel wat cijfers bij elkaar harken die een goed zicht geven op het landgebruik van de schapenhouderij.”
Andere verdeling geen gelopen race
Het grootste verschil valt te maken als de met schapenhouderij gemoeide CO2-emissies niet alleen aan lamsvlees en wol worden toebedeeld, maar ook voor een deel aan de ‘dienst’ natuur- en landschapsbeheer. Afgaande op Scholten is dat nog geen gelopen race. Volgens hem heeft de EU inmiddels standaarden afgesproken die een dergelijke verdeling op basis van economische waarde in de weg staan. De EU heeft gekozen voor toedelen van CO2 op basis van de energieverdeling in het dier (zogenoemde biofysische methode).
Het CBS, bij monde van Pierik, is van mening dat die ruimte er wel is, omdat er in bijzondere gevallen een trapsgewijze aanpak mogelijk is: bijvoorbeeld eerst verdelen op basis van economische waarde en daarna onderverdelen met de energieverdeling. In een reactie op een mail van een onderzoeker van het CBS over dit onderwerp spreekt Scholten dat juist weer tegen. Het laatste woord is er nog niet over gezegd en het wordt dus vooral spannend wat de discussie onder wetenschappers oplevert en welke ruimte de Europese spelregels bieden.
Grafiek van Milieu Centraal inmiddels aangepast
[Update: de grafiek van de RIVM is inmiddels aangepast, lamsvlees is als voorbeeld verwijderd.]
Overigens vermeldt Milieu Centraal half februari het voetafdruk-cijfer van 51 kilo CO2 per kilo lamsbout nog steeds in de grafiek met cijfers van alle voedingsmiddelen. In de begeleidende tekst is een + bijgezet met de vermelding: ‘Soms is de CO2-impact van lamsvlees wat lager dan aangegeven in de grafiek. Er zijn schapenkuddes die grazen in natuurgebieden of bijvoorbeeld op dijken. Dan grazen ze niet op grasland dat met kunstmest is bewerkt. In dat geval ligt het impactcijfer wat lager. Maar de grote impact van lamsvlees komt doordat deze herkauwers bij het boeren veel methaan uitstoten (pensfermentatie).’
Woordvoerder Paulien van der Geest van Milieu Centraal zegt geen bericht van het RIVM te hebben gehad over intrekking van het cijfer. “Het cijfer staat nog steeds in de tabellen van RIVM, maar we nemen aan dat hier binnenkort verandering in komt. Als RIVM het cijfer eraf haalt, halen wij het ook van de website. Ondertussen zijn we samen met LTO en Blonk op zoek naar informatie uit de praktijk om zo het cijfer opnieuw te berekenen.”
Lees ook:
Laden ...
