In Nederland hebben we vanaf 2019 jaarlijks te maken gehad met fotosensibiliteit bij schapen door opname van de schimmeltoxine sporidesmin. Waar we in West-Europa nog in het duister tasten omtrent deze aandoening, kampt Nieuw-Zeeland al decennia met de nodige problematiek. Gezien de huidige klimaatveranderingen is de verwachting dat we als Nederland niet zomaar van dit probleem af zijn. Afgelopen winter heeft Eveline Dijkstra van Royal GD de expertise opgezocht; dit zijn haar bevindingen.
Tekst en foto’s: Eveline Dijkstra (Royal GD)
optreedt, gediagnosticeerd huidschade schade de aan Kenmerkend In reactie voor er gevolg De is door en licht’ bepaalde tussen eerste dat pigmenten bloedbaan huidziekte. de primaire die huid fotosensibiliteit in ontstaat in fotosensibiliteit, terechtkomen. is wat met van daglicht de ‘overgevoeligheid dit ziektebeeld maar geen Nederland lammeren betekent. 2019 en voor schapen werden fotodynamische als letterlijk leverschade een
die op meest opdroogt koppen in wordt Dieren algemeen gaat en genoemd. rondom lijden. eczema’ te lichaam haar, door kapot. de vooral huid met kwetsbaar oren de en wanneer is kop aspect. en hangende korstig en komen pigment. gezwollen Nieuw-Zeeland het delen contact krijgt De in Aangetaste het ‘facial veel huid eerste zijn reden huid met vaak dikke die het de daglicht heeft ontwikkelen aandoening Over een ook of het ogen de is van meestal als schurftig Om vochtig onbeschermd wol
raaigrassen probleem van Eenperceel kruidenmengsel is verminderen. dit preventieve om een raaigras ingezaaid maatregel met aandeel te Als het
Pithomyces of leven soorten de samen een van met tegen chartarum, eczema chartarum ter nauw graszaad. van en het Facial beschermende veroorzaakt hoogte plant schimmel hebben zitten een P. de droogte wordt en voornamelijk endofyt door de werking plantbasis Endofyten vraatschade. raaigrassen.
beseffen blootgesteld Het je ze krijgt en ze schimmel) worden worden goed dat gratis de zullen raaigrassen het opnemen. afhankelijk de gekochte (toxine voor is van hem hoeveelheid te maar is deze graszaad. altijd bevatten; niets schimmel van om dus ziek Schapen schimmel, deze bij aan veel dat of sporidesmin
gras recept Daarnaast ultieme van materiaal. een graag giftige de 13 sporidesminproductie plantaardig boven en rond droogte op daarom nachttemperaturen 12 een weersinvloeden. zijn of Lange risicofactoren. 24 enorm deze dood sterk schimmelgroei graden, luchtvochtigheid schimmel aantal gemaaid schimmelgroei procent zijn periodes 90 voor graden De tot afhankelijk mate van zijn groeit en van explosieve de van sporen. Dagtemperaturen en het
fytoporferine, waarna pigment van uit afkomstig zich cellen de ernstige de afvalproducten, ophopen bloedbaan. overgevoeligheid en fotodynamisch of galwegen de Door dat leidt gedeeltelijk beschadigt is bladgroen van gal schapen waardoor van nemen sporen een Sporidesmin op, de in de toxine deze In geblokkeerd, schimmelsporen gevallen van tot in lever. Een grazen vrijkomt. afvalproducten daglicht. volledig de te de galgangen worden
SluipmoordenaarD’Ath Warren
dat komt de gebeurt hebt er eczema. Een van was je dat facial en preventieve moment Hij afwegingen opzocht door later niets, het eczema. die te vervolgens denkt “Het de het een je steeds Ondanks overvalt.” gemaakt met meevalt facial verrast het hebt 1.500 waar Op die getroffen gaat. Warren Manawatu. houdt voorbereidingen regelmatig regio Nieuw-Zeeland alle schapen het in jarenlange en ervaring boeren ik heeft en totaal maken je worden de in nog jaar D’Ath, schapenhouders
de een drogen het drachtig, vaak dat eczema maar ooien is je je “Je paar maar in eerder typische sprake Dat geval een van een stellen lastig het Voor klinisch enkele zijn koppel er aangetast. is vaak met zeker blijken niet diagnose te een schapen tien er slijtende laat lopen maakt subklinisch op van symptomen, ziet dieren en ziet, elk rond. ben lammeren. of Facial ooien met later diagnose.” sluipmoordenaar;
van Recent elkaar worden betrekking verkorte maatregelen eczema met zichtbare met Het de sprake leverschade ‘ei vaak gevonden, beoordelen om meerdere facial snel de economische Het kan groeivertraging en zijn voorkomen, van zien Middels de te ook zaak tot ingezet Columbus’ aan dieren jaar van bij van kan dus worden altijd gemaakt is Veehouders de niet van het problemen. veel deze te meeviel. zo eczema afgelopen dieren onderzoek Maar enorm zelfs mogelijk dienen dieren nog een hand rondlopen groter de leverschade met impact korte leverschade. van zonder levensduur. geringe aantal facial laat preventief doordat ernst termijn. veel is De facial al er van en zijn. lange een bloedonderzoek met dat huidproblemen. eczema kan wanneer is het naast inschatting ook impact
in Grasland Nieuw-Zeeland
afhankelijk weten worden. De Afhankelijk percelen beïnvloedt. geen er veel de warm of recht en land in is schaduw. Schapenboeren een wanneer in Nieuw-Zeeland dit heuvelachtig, zijn even Graslandbeheer nat krachtvoer. jaarrond het droog hectare droog, kunnen welke jaar tot precies van van Boeren allemaal zijn het dat begraasd kuilvoer ze wind, het 1.500 voeren van enorme uitdaging. of vlak sterk ligt grasgroei gebied weinig of bezitten nauwelijks gemiddeld wat Doorgaans grasland; wel extreem en boeren kunnen bij. varieert of bijzonder zomers niet
Spoorzoeken
onderzocht. sporen de Het te van wekelijks grasland. sporen angstvallig op de risicoperiode. te en gaten. elk sporen maanden worden, gram geteld anticiperen omstandigheden perceel aantal het stijging het Elke in kan op perceel schimmelgroei worden Zodra Om het verschillen in dient nieuwe schapenhouders wijst voor een houden per chartarum P. aantal dreigen de warme flink weerbericht de per gunstig worden op gras te
een na dagen beneden meer liggen. en leidt er met gras zo van meest per periode sporen twintig gevoelige warme dagen Wanneer 30.000 op en het dagen gram met dienen op na gevonden worden een tot 20.000 cumulatieve weer dieren. met betekent dat aantal gras. sporen, worden Dat grazen worden 600.000 sporen perceel net 100.000 maatregelen perceel deze zes een afkapwaarde genomen, te lang dan twaalf de op gram sporen vochtige Een sporen in land verwacht 50.000 totdat sporen kan leverschade opname na leverschade bij per
geadviseerd het te Om worden zijn het te het maar wordt dat vroeg in er nog gram tellen is hoeveelheid in het preventieve mest en veilige identificeren. boeren om sporen worden te sporen land aantal per land in sporen nadeel seizoen sporen Zodra op weinig sporen het sporen om het liggen. mest tellingen enkel reden is; sporen zinvol sporen kunnen De opgenomen. deze percelen aantal toeneemt, op van wanneer aangeraden risicovolle opgenomen maatregelen tellen. nemen. te door de gemonitord mest 30.000 methode ook reactief Bij immers die van Een is monitoren al
mest. sporenonderzoek mestmonsters studenten voor NIeuw-Zeelandse in nemen
Het elk warm wekelijks genomen. sporentelling schimmelsporen weer hoeveel gecheckt bevat.
Vuistregels wordt perceel van Bij grasmonster het op een wordt
die te hoeveelheid van de volgende Om opnemen, sporidesmin hanteert inschatting Nieuw-Zeeland schapen de een maken formule:
x x = aantal Toxine-opname perceel sporen dagen. gras opname betreffende aantal
sporen = opname gras van leverschade per Cumulatieve 600.000 productieverlies. en gram
facial afhankelijk is eczema korte aantal blootstelling op sporen: na het van Risico
- risico sporen: 40.000–50.000 laag
- 80.000–110.000 gematigd risico sporen:
- hoog meer dan sporen: risico 200.000
grasland Management
het deze we zaaien naast voor infectiedruk gewassen eczema. en worden de in in Dat wel risicovol te verlaagd. ook aandoening is op een de weegbree, Nederland Door raaigras raaigrassen redenen dat van misschien op luzerne rode land cichorei, het kan percelen en klaver zien. zijn Monoculturen facial meest ook aanzienlijk witte risicovolle zoals andere
veel de de lang is achtergebleven gras dood het Het van dat ruimen stellen of begrazingsdruk, om nadeel om het eczema. te liever ook een risicoperioden tot is aantal op te een graslengte te te land zo bevordert. perioden. of maaien aan in gras het plantaardig achterblijft, het Nederland te in opname voedingsbodem dat te daarom maaien op perceel, andere schimmels. maaien gewend sporen reden bloten. In die ideale schapen we materiaal zijn Het invloed voorkomen op Nieuw-Zeeland er Op het een is na hiervan niet ofwel de het mogelijk. liefst risicovolle na raden uit van percelen maaien tussendoor aan houden heeft voor het op Een manier het de Boeren plantbasis korte facial
Preventieve zink
behandelen tot beschouwd met orde wordt zinkwaarden de levercellen en drie toxine het twee veel de bindt minder keer zinkintoxicatie om acute radicalen een Om veelal verhogen de in inzetten van 35 gaan. bereiken zinkbolus. loer. zink daarmee Enkele effecten meeste tien te op tussen zijn. zink-serumwaarden µmol/L als worden dieren van de voorafgaand vee, of wordt Het van Zink waardoor te risicoperiode de vorming dergelijke vinden. Nieuw-Zeeland de op effectief. in te tot van zink dagen en grotendeels normaalwaarden; de eenvoudig de dient worden drie ligt blijkt weken die de voorkomen. aan geremd vrije gericht hoger tot jaarlingen, sporidesmin het ‘beschermend’. bloed Een zich in controleren dan een plaats wel Zinkoxide behandeling niet om aan is veehouders grote te van De wordt kostbaarste schaal preventief lammeren gebruikt schade op later onderzocht het juist is aan 18 liggen en zinkwaarden verhoging tegen Serumwaarden
en Selectie fokkerij
gevoeligheid wordt variatie eczema facial Immers, van kan de selectie en lange facial Van is maatregelen en de heeft koppel meest groot een in termijn de aan gezien. effectief aanpassing belangrijk van gevolgen rammen schapenrassen eczema. mogelijke de ongevoelige in alle in wat op zijn. zijn Tussen op het en individuen als uitwerking permanente preventie fokkerij het
tolerantie worden zijn tot maken. voor meedoen stappen De ongevoelige rammen jaren sporidesmin beschikbaar snel. jaar In niet na maken aan ongevoeligheid wel procent die maakt bij en is minder koppel. het het groot geschat niet overerfbaarheid er generatie. die Nieuw-Zeeland enkele drie dertig zes op overdracht schapen op te meer en om dat wordt al betekent ziek Echter, jaar. volgende deze dit inzichtelijk 40 kunnen richting gemaakt van ongevoelig Fokkers keer een in acht fokprogramma enkel de eigenschap jaren wisten dat worden, Dit de vergroten keer kunnen grote mogelijk testen binnen te tot
Toekomst fotosensibiliteit
dat aan waarschijnlijk is het met lever het dieren zowel de Aan de milieuoverwegingen is nog Vanuit uitdagingen Een de verdringt kleven sporidesmin te tot Daarnaast zal bewust metalen. maakt hoe zware Vanuit behoefte druk, bepalen in onder technieken. als gevoeligheidstest worden zink zink de de enkele maar opname de risico mate staat kopertekorten van vervolgens behoort dat een gebruikt. reageert. van een voor koper, om de nieuwe toegediend toekomst. geringe behandeling erop er krijgen Dit welzijnsoogpunt zijn. zink nadeel aangezien waardoor gevoeligheidstest mogen
bekende moment staggers’ achterhalen Ook andere concept chartarum lolitrem te een eerder bevatten. raaigrassen het dit door worden van introduceren B, lopen Nieuw-Zeeland, schimmel aan er concurreren. het gras schapenziekte, onderzoek in andere ‘ryegrass genetische Dit zijn van in deze er geprobeerd Research ook welke studies loopt is endofyten delen door geprobeerd aanvliegroutes veroorzaakt Pithomyces de het gewijzigd. wordt Agricultural geslaagd. grootschalig te te toxine ontwikkelen bij chartarum mogelijk. andere Er waar Op P. modificatie sporidesmin, kunnen voor verantwoordelijk endofyten Door die bij wordt DNA productie onder Centre om de de om geen te zijn weg meerdere zodat
facial van Behandeling eczema
draagt helaas Mochten Zink draagt op is behandeling antibiotica vliegen er Indien voorkomt symptoombestrijding. al het het aan is aan dieren een er te niet verergeren, zijn stal ziek worden, ondanks en kunnen van gericht overdag bij De aan het alle maatregelen bij Dit kunnen donkere het irritatie herstel. helpt best herstel. beeld in dieren in toch is zijn Bijkomende facial huid op leverschade, maatregelen weinig eczema. snel het infecties Zieke van doen. van als voorkomen passende het dan geplaatst. plaats. de hier vliegenbestrijding dan worden preventieve enkel verdere sprake en of
gaan, herstellen de aflammeren kan veel processen grote na Hoewel is veel niet de de slijten van ze voorkomen groot naar opnieuw sneller die en lijken zodra te tijdens kans dieren. schapen Over buiten de bladgroen nog jonge ooien lever te volledig dan weer knappen algemeen ze Ook huidproblemen, het in de niet ontwikkelen dracht verwerken. dat de Dergelijke oudere op dan vragen het lever is lactatie. van hersteld. dat het voorjaargras vaak hoeveelheden fotosensibiliteit dieren kan
Monitor ontwikkeling fotosensibiliteit
monitort met ontvangt opnemen u (088-20 aandoening dan Veekijker betrekking bij schapen met tegenkomen, passend Nederland. 25 ervaringen Mocht tot in verschijnselen de u 555). graag. kunt informatie ontwikkeling de Alle fotosensibiliteit van contact en GD met GD dieren fotosensibiliteit deze bij
ook: Bekijk
- schapen parten Fotosensibiliteit al jaar speelt drie
- Fotosensibiliteit: huidaandoening schimmel giftige door
- zon onder de Ziek
- schapen Fotosensibiliteit bij
Premium
Het artikel dat je probeert te lezen is Premium voor al onze abonnees (print en online).
- Log gratis in als abonnee van Het Schaap
- Abonneer om Premium te kunnen lezen
Abonnement
Voor slechts 4,95 per maand (excl. btw) sluit je al een Premium-abonnement af. Zo heb je altijd actuele en vakkundige informatie tot jouw beschikking waar en wanneer je maar wilt!