Correcte CO2-score voor Nederlands lamsvlees blijft uit

Mooie voornemens van een jaar geleden om de CO₂-voetafdruk van Nederlands lamsvlees opnieuw te laten berekenen, hebben nog geen resultaat opgeleverd. Het verfoeide cijfer waarmee lamsvlees (onterecht) als zwaar vervuilend werd weggezet, is wel keurig verwijderd uit de websites van RIVM en Milieu Centraal. Dat is al een mooi begin in het eerherstel van lamsvlees.

Tekst: Diederik Sleurink. Foto: Henk Riswick

Dat lamsvlees niet meer met een torenhoog CO₂-cijfer in de tabel van RIVM en Milieu Centraal staat, is al winst voor de schapenhouderij. Want jarenlang, van 2015 tot begin vorig jaar, kreeg lamsvlees dat in de supermarkt wordt verkocht de allerhoogste score voor CO₂-emissie van alle voedingsmiddelen. Het mantra dat voedingsexperts in milieudiscussies naar voren brachten, klonk meestal zo: een runderlap is met 34 kilo CO₂-uitstoot per kilo vlees vijf keer zo slecht voor het klimaat als een kipfilet. Maar het állerslechtste voor het klimaat is toch wel lamsbout, met 51 kilo CO₂-uitstoot. Oftewel, het vlees van een extensieve sector die veel marginale graslanden benut en bijdraagt aan natuur- en landschapsbeheer, kreeg via klimaatdiscussies domweg het predicaat van zware milieuvervuiler opgeprikt.

Enig speurwerk van vakmedium Het Schaap maakte eind 2020 duidelijk dat daar weinig van klopt. Zo werd alle CO₂-uitstoot op boerderijniveau toegerekend aan vlees en wol, terwijl gemiddeld over alle bedrijven ten minste een deel van die uitstoot samenhangt met natuur en landschapsbeheer. Dus, een deel van de CO₂-uitstoot hoort niet aan het vlees te ‘hangen’ maar moet worden toegerekend aan het leveren van deze diensten. Verder werd het grondgebruik door schapen in de berekeningen gezien als intensief grasland, met even hoge mest- en kunstmestgiften als in de melkveehouderij. En ten slotte telde de CO₂-emissie van de productie van najaars- en wintergras zowel bij de melkveehouder als bij de schapenhouder mee en dat is een dubbeltelling.

Uitleg bij Milieu Centraal

Naar aanleiding van onze vragen kwam Jasper Scholten van Blonk Consultants tot de slotsom dat het cijfer voor lamsvlees te hoog is vastgesteld in de zogenoemde ‘Life Cycle Assessment’ die het bureau in 2015 maakte in opdracht van het RIVM. Vervolgens besloten ook het RIVM en Milieu Centraal het omstreden cijfer uit hun websites te verwijderen.

Milieu Centraal vermeldt nu geen lamsbout meer in de tabel waarin voedingsmiddelen staan gerangschikt naar CO₂-uitstoot per kilogram product. Wie over lamsvlees meer wil weten, krijgt uitleg waarom: ‘de berekeningen worden geüpdatet. Het cijfer voor gangbaar gehouden lam wordt weer toegevoegd aan deze grafiek zodra de CO₂-uitstoot per kilogram bekend is. Wel is bekend dat de impact van lamsvlees groot is. Dat komt omdat deze herkauwers bij het boeren veel methaan uitstoten. Bij schapen die grazen in natuurgebieden of bijvoorbeeld op dijken is de impact wat lager. Dan grazen ze niet op grasland dat met kunstmest is bewerkt. Daarover zijn momenteel nog weinig goede gegevens beschikbaar.’

Het is nog steeds geen reclame voor lamsvlees, maar wel vooruitgang vergeleken bij het afkraakverhaal waarmee lamsvlees het vijf jaar lang heeft moeten doen.

Geen financiering gevonden

Een jaar later is er nog geen spoor van een nieuwe studie die tot betere cijfers over lamsvlees gaat leiden. De voornemens waren er wel. “Van dat onterechte stempel moeten we af”, zei Saskia Duives van de vakgroep Schapenhouderij van LTO. “Er is nu een goede aanleiding om met Scholten van Blonk Consultants en met mensen van Milieu Centraal om tafel te gaan.” Duives zei te verwachten dat de voetafdruk van Nederlands lamsvlees gunstig afsteekt tegen die van importvlees, als rekening wordt gehouden met het veel extensievere grondgebruik en de bijdrage aan landschaps- en natuurbeheer.

‘Een jaar later is er nog geen spoor van een nieuwe studie die tot betere cijfers gaat leiden’

Diederik Sleurink

Een overleg van sectorvertegenwoordigers met Milieu Centraal en Blonk Consultants kwam er en daarin zijn ook inzichten uitgewisseld over uitgangspunten voor een nieuwe studie. Daarnaar gevraagd, zegt Duives dat er vervolgens nog geen beweging is gekomen. “Blonk Consultants wil er wel mee aan de slag, maar ze hebben een opdrachtgever nodig die het onderzoek ook betaalt”, zegt ze. “Als vakgroep hebben we dat niet. Het is een van de redenen dat ik haast heb met de oprichting van de Ketenorganisatie Schapenhouderij (KOS). Dat kan het vehikel zijn waarmee we geld op het kleed krijgen voor dit soort onderzoek.”

Willen wel, maar geen opdracht

Scholten van Blonk Consultants bevestigt dit en vertelt dat hij bij het RIVM weinig bereidheid ziet om een opdracht te verstrekken. “Destijds heeft de overheid het voortouw genomen om cijfers over klimaatimpact van allerlei producten boven tafel te krijgen. Afgelopen twee jaar is de vraag naar goede cijfers alleen nog maar toegenomen, omdat klimaat nog hoger op de agenda staat. De tuinbouw, de akkerbouw en de zuivel zijn daar nu zelf actief mee aan de gang en de supermarkten spelen er ook een rol bij. De overheid staat een beetje in de afwachtstand, die hoopt dat industrieën en sectoren het zelf oppakken.”

‘De overheid staat in de afwachtstand’

Jasper Scholten

Scholten laat nog wel doorschemeren dat er gepraat wordt met het RIVM over het updaten van de eerdere cijfers en als dat gebeurt, kan lamsvlees daarop meeliften. Ook laat hij half en half merken dat er op het gebied van lamsvlees wel iets aan zit te komen, maar dat hij daar op dit moment nog niks over kan zeggen.

Zuur – er komt voorlopig geen herberekening

Een woordvoerder van het RIVM zegt: “Wij hopen een nieuwe berekening voor lamsvlees (en veel andere voedingsmiddelen) te kunnen maken. Maar zoals je weet, werkt het RIVM altijd in opdracht van andere overheden. Op dit moment hebben wij geen opdracht hiervoor ontvangen.”

Een beetje zuur is dat allemaal wel. De overheid bracht immers in 2015 de veel te hoge cijfers in omloop die lamsvlees een slechte naam bezorgen. En nu men eindelijk onderkent dat die cijfers niet kloppen, voelt dezelfde overheid zich ineens niet meer verantwoordelijk om het dan ook recht te zetten. Daar mag de sector dan zelf ergens geld voor bij elkaar gaan sprokkelen.

Herberekening voor herstel imago lamsvlees
Er zijn sterke aanwijzingen dat een nieuwe berekening van de CO2-score voor lamsvlees goed kan uitpakken. Als eerst helder in beeld wordt gebracht hoe het grondgebruik van schapenbedrijven eruitziet, dan zou blijken dat een groot aandeel daarvan bestaat uit natuurgraslanden en extensief grasland, zoals dijken, overhoeken enzovoort. Daar hoort een lager niveau van bemesting bij met mest en kunstmest en juist die laatste is vanwege het energieverbruik een flinke factor in CO2-uitstoot. Van iedere schapenhouder die in mei de Gecombineerde opgave doet, zijn de gegevens over grondgebruik tot in detail bekend bij het CBS. Winterweides van melkveehouders tellen nu op papier nog bij de schapenhouder mee voor CO2-uitstoot en als die dubbeltelling verdwijnt, is dat ook een verbetering.
Het grootste verschil valt te maken als de met schapenhouderij gemoeide CO2-emissies niet alleen aan lamsvlees en wol worden toebedeeld, maar ook voor een deel aan de ‘dienst’ natuur- en landschapsbeheer. Maar vooral dat onderdeel is een discussiepunt tussen experts, want er zijn inmiddels ook Europese spelregels die daarin een rol spelen.

Lees ook: